Đi tìm “Trái tim bất diệt” của Bồ tát Thích Quảng Đức

Cách đây hơn 50 năm, vào năm 1963, một sự kiện tôn giáo độc nhất trong lịch sử Phật giáo nhân loại đã diễn ra tại Sài Gòn. Đó là việc Hòa thượng (HT) Thích Quảng Đức - một cao tăng của Phật giáo Việt Nam thời đó đã phát nguyện tự thiêu để cứu Phật giáo đang trong thời Pháp nạn.

Kỳ I: Xuất hiện "trái tim bất diệt"

Một điều đặc biệt kỳ diệu diễn ra ngay sau sự kiện tự thiêu gây chấn động ấy đó là trái tim của HT Thích Quảng Đức vẫn tồn tại nguyên vẹn hình hài, rắn chắc như một khối đá dù được thiêu trong lò với ngọn lửa lên đến hàng nghìn độ C. Trong khi đó, thi thể của Ngài đã hoàn toàn hóa thành tro bụi. Điều này khiến tất thảy người chứng kiến lấy làm kinh ngạc, trong đó có rất đông phóng viên quốc tế.

Sự kiện tự thiêu và “Trái tim bất diệt” của HT Thích Quảng Đức nhanh chóng truyền tụng khắp thế giới. Và kể từ năm đó, trái tim trở thành một Pháp bảo linh thiêng của Phật giáo. Tuy nhiên, cũng có không ít thông tin bày tỏ sự hoài nghi và cho rằng đây là chuyện phi lý.

Có thể nói, trong lịch sử Phật giáo Việt Nam nói riêng, suốt hơn 50 năm qua, hình ảnh HT Thích Quảng Đức tự thiêu giữa ngã tư đường để đấu tranh cứu nguy cho Phật giáo đã trở thành hình ảnh thiêng liêng nhất. Ngọn lửa tự thiêu của Ngài được ví như là ánh sáng của lòng từ bi, ánh sáng của chân lý trong tín ngưỡng Phật giáo nước ta.

Hòa thượng Thích Quảng Đức viết thư tự thiêu
Nguồn: Sưu tập

Ở Bồ tát Thích Quảng Đức còn có một câu chuyện khác gây chấn động thế giới, đó chính là trái tim xá lợi của Ngài, hay còn được gọi là “Trái tim bất diệt”.

Là một Phật tử tại gia, thường xuyên tham gia các Phật sự, tôi có nhiều cơ hội trò chuyện với quý Tăng ni, Phật tử. Tôi được nghe kể nhiều về Bồ tát Thích Quảng Đức, về “ánh lửa nhiệm mầu” và “Trái tim bất diệt”; cũng như suốt 50 năm qua, Tăng ni, Phật tử và những người không tôn giáo đã tôn vinh Bồ tát Thích Quảng Đức. Song hầu như chưa có cuộc bàn thảo nào để giải thích vì sao là một người bằng xương bằng thịt lại không sợ hãi, ngồi kiết già trong khi ngọn lửa đang rực cháy? Vì sao một trái tim vật chất bình thường lại “hóa đá” dưới ngọn lửa hàng nghìn độ C? Và trái tim Bồ tát hiện còn tồn tại hay không, nếu còn thì đang được cất giữ nơi nào?... Cũng xuất phát từ rất nhiều bí mật chưa được hé lộ đó, tôi đã quyết tâm đi tìm hiểu về trái tim Pháp bảo.

Có thể nói, tôi khá may mắn trong quá trình tìm hiểu trái tim Bồ tát Thích Quảng Đức là nhờ vào sự quen biết trong giới Tăng ni, Phật tử tại TP Hồ Chí Minh. Đầu tiên là từ một vị sư, Pháp danh là Thích Minh Phú - cử nhân Phật học của Học viện Phật giáo Việt Nam tại thành phố Hồ Chí Minh (TP HCM) hiện đang tu tại Tịnh xá Ngọc Chánh (quận Bình Thạnh, TP HCM) đã cho tôi mượn một quyển sách cũ mang tên “Phật giáo tranh đấu”. Quyển sách này có viết sơ lược về Bồ tát tự thiêu và “Trái tim bất diệt”, được xuất bản vào tháng 2/1964. Quyển sách cũng chính là tập tài liệu và hình ảnh xác thực nhất trong các vụ Phật giáo tranh đấu từ tháng 5 đến tháng 11-1963 ở nước ta. Đặc biệt, sư Phú này đã tiết lộ một thông tin mà sư đã nghe được trước đó rằng, có một vị hòa thượng duy nhất còn tại thế trong 3 vị hòa thượng cất giữ “chìa khóa” để mở cánh cửa bí mật về “Trái tim bất diệt” của Bồ tát Thích Quảng Đức. Hòa thượng đó hiện đang là trụ trì một Tịnh xá tại TP HCM và giữ một chức vụ cao trong Giáo hội Phật giáo Việt Nam…

Ngọn lửa tự thiêu của Hòa thượng Thích Quảng Đức tại ngã tư đường Lê Văn Duyệt - Phan Đình Phùng
Nguồn: Sưu tập

Nhưng, trước khi đi tìm câu trả lời trái tim Bồ tát Thích Quảng Đức đang ở đâu thì chúng ta cần hiểu biết về câu chuyện tự thiêu cũng như sự kiện xuất hiện “Trái tim bất diệt” như thế nào.

Qua một số tài liệu, sách cũ mà sư Phú cung cấp, tôi biết được có một vị HT khác là một nhân chứng sống của toàn bộ quá trình tự thiêu và sự xuất hiện của “Trái tim bất diệt” của Bồ tát Thích Quảng Đức. Đó chính là HT Thích Đức Nghiệp. Hòa thượng cũng chính là người đã trực tiếp tổ chức lễ tự thiêu của Bồ tát Thích Quảng Đức. Khi đó Hòa thượng là một Đại đức, thành viên của Ủy ban Liên phái bảo vệ Phật giáo Việt Nam tại Sài Gòn.

Có căn duyên và may mắn, chúng tôi tìm được và đã trò chuyện cùng HT Đức Nghiệp ngay tại chùa Vĩnh Nghiêm, ở quận 3, TP HCM. Khi tôi thỉnh cầu HT kể lại câu chuyện của hơn 50 năm trước, HT đã rất xúc động. Mặc dù tuổi cao, sức yếu nhưng những chi tiết về thời khắc tự thiêu của Bồ tát Thích Quảng Đức vẫn in đậm trong tâm trí của HT như là chuyện vừa mới xảy ra.

Ngược thời gian về hơn 50 trước, vào năm 1963, một Pháp nạn Phật giáo đã xảy ra dưới thời của chính quyền Ngô Đình Diệm. Nhiều chùa chiền bị cảnh sát phong tỏa, các vị tôn túc Tăng ni, Phật tử bị bắt bớ, giam cầm; các cuộc biểu tình của giới Phật giáo tại Huế, Sài Gòn bị đàn áp… Khoảng 20 giờ ngày 10-6-1963, Thượng tọa Tâm Châu cùng Thiện Hoa ở chùa Xá Lợi (quận 3, TP HCM) cho xe vào chùa Ấn Quang (quận 10, TP HCM) mời HT Thích Đức Nghiệp ra chùa Xá Lợi bàn Phật sự gấp. Thượng tọa Tâm Châu nói với HT Đức Nghiệp rằng: Thầy về hỏi lại ý kiến tự thiêu của HT Thích Quảng Đức trước đó, nếu HT đồng thuận thì ngay sau khóa lễ cầu siêu ở Phật Bửu Tự ngày mai, trên đường về Xá Lợi, thầy tìm cách hiệu quả nhất để HT Quảng Đức được tự thiêu...

Sau đó, HT Đức Nghiệp quay về chùa Ấn Quang gặp HT Thích Quảng Đức ở đấy. Sau khi nghe HT Đức Nghiệp trình bày sự việc, HT Quảng Đức mừng rỡ trả lời rằng: “Tôi sẵn sàng tự thiêu để cúng dường Tam bảo và để giác ngộ cho chính quyền mau mau thỏa mãn 5 nguyện vọng bình đẳng cho Phật giáo”.

Xá lợi trái tim HT Thích Quảng Đức sau lễ Trà tỳ ở An Dưỡng Địa
Nguồn: Sưu tập

HT Đức Nghiệp kể lại rằng, ngay tối đó ông đến phòng của Thượng tọa Thiện Hoa xin ít tiền mua xăng và vải để viết biểu ngữ cho sáng hôm sau. Kế đến, ông còn phân chia công việc cho các thầy khác để chuẩn bị cho việc tự thiêu của HT Quảng Đức hôm sau. Về phần HT Thích Quảng Đức, cũng ngay trong tối hôm đó HT đã viết bản “Lời nguyện tâm huyết” với 4 nội dung chí nguyện của mình khi tự nguyện thiêu thân. Nội dung chính là mong chính quyền họ Ngô sáng suốt chấp nhận những nguyện vọng tối thiểu của Phật giáo, đồng thời nguyện cho Phật giáo Việt Nam được trường tồn.

Sau này tôi có dịp tìm đến chùa Xá Lợi và trò chuyện với Thượng tọa Thích Đồng Bổn, hiện là Trụ trì chùa, Thượng tọa cũng là nhà nghiên cứu và nắm rất rõ về những thăng trầm lịch sử của Phật giáo Việt Nam; đặc biệt là giai đoạn Phật giáo đấu tranh và sự kiện tự thiêu của HT Thích Quảng Đức năm 1963. Thì ra, Thượng tọa Đồng Bổn cũng là một nhân chứng sống. Thượng tọa cho biết trước khi HT Thích Quảng Đức tự thiêu, Ngài xin giáo hội 3 lần nhưng không ai đồng ý, đến lần thứ ba HT có nói việc tự thiêu là tâm nguyện của bản sư, giáo hội không đồng ý thì Ngài cũng làm vì tự thiêu là truyền thống gia đình. Và lần này thì giáo hội đồng ý. “Mà thật, tôi về quê của HT mới biết đã có nhiều người trong gia đình Hòa thượng đều tự thiêu vì nhiều lý do khác nhau” - Thượng tọa Thích Đồng Bổn cho biết.

Theo kế hoạch, khoảng 10 giờ sáng ngày 11/6/1963, cuộc diễu hành của các Thượng tọa, Tăng ni, Phật tử kéo đến ngã tư đường Lê Văn Duyệt - Phan Đình Phùng (ngày nay là Cách mạng Tháng Tám - Nguyễn Đình Chiểu). Khi ấy, HT Thích Quảng Đức bước xuống xe, bình thản ngồi kiết già giữa ngã tư đường, một vị sư đã đến tưới xăng ướt hết cả mấy lớp cà sa, y hậu của HT Thích Quảng Đức và sau đó HT đã tự tay mình châm lửa bằng hộp quẹt mà HT Thích Đức Nghiệp trao.

HT Đức Nghiệp bùi ngùi kể lại: “Ngọn lửa bùng bùng bốc lên ngất trời, HT Quảng Đức vẫn an nhiên tĩnh tọa, gương mặt không hề biến sắc. Khi ấy các Tăng ni quỳ quanh HT chắp tay tụng kinh; các Phật tử đứng vòng ngoài ai cũng quỳ xuống. Lệ rơi và tiếng khóc vang trời!”.

Ngay lúc đó, HT Đức Nghiệp đã yêu cầu 20 vị Tăng ni ra nằm chặn 4 đầu đường để xe cứu hỏa không thể vào chỗ HT tự thiêu được. “Tôi vẫn nhớ, trong lúc diễn ra cuộc tự thiêu này, có cả đại diện Hãng thông tấn AFP của Pháp, AP của Mỹ và Đại tướng Mỹ Hankins cũng đến chỗ tự thiêu này. Ngoài ra còn rất nhiều ký giả trong nước và thế giới khác” - HT Đức Nghiệp cho biết.

HT Thích Đức Nghiệp, người đã tổ chức lễ tự thiêu của HT Thích Quảng Đức
Nguồn: Sưu tập

Khoảng 15 phút sau, ngọn lửa thiêu ấy mới tàn và thi hài HT Thích Quảng Đức bắt đầu ngả về phía sau, Ngài nằm ngửa, trên tay vẫn còn kiết ấn Cam Lồ. Sau đó, thi hài Ngài được rước về chùa Xá Lợi trong một lá cờ Phật giáo lớn, dài khoảng 5-6m. HT Đức Nghiệp nhớ rõ là khi vừa về đến chùa Xá Lợi thì trời đổ cơn mưa, giông gió liên hồi. Liền sau đó, làn sóng người từ bốn phương tràn tới chùa Xá Lợi để chiêm bái vị Bồ tát thiêu thân, bất kể mưa gió và hàng rào kẽm gai của cảnh sát Sài Gòn đang bủa vây chùa. Đài phát thanh và báo đài khắp thế giới đều đưa tin về cuộc tự thiêu này. Riêng tại Việt Nam khi ấy, tất cả báo chí đều bị chính phủ Ngô Đình Diệm thâu tóm, kiểm soát và cấm không cho đăng bất cứ một thông tin nào về cuộc tự thiệu đó.

Thông tin một vị cao tăng của Phật giáo Việt Nam tự thiêu mình để đấu tranh đòi bình đẳng cho Phật giáo đã làm rung chuyển lòng người trên khắp địa cầu, năm châu bốn biển, đã làm cho cả một chế độ gia đình trị và kỳ thị tôn giáo của chính phủ Ngô Đình Diệm phải lung lay. Vì thế, ông Diệm đã thúc giục hai bên, Ủy ban Liên bộ và Ủy ban Liên phái, sớm ngồi hội nghị và cùng ký bản thông cáo chung.

Cũng chính nhờ công đức hy sinh cao cả của HT Thích Quảng Đức mà ông Diệm ra lệnh phải giải tỏa tất cả các chùa, đồng thời dùng máy bay dân sự đặc biệt để đón các vị HT, thượng tọa từ Huế vào Sài Gòn, để tiến hành gấp thủ tục và nhân sự cho phái đoàn Đại diện Ủy ban Liên phái, đi dự hội nghị cùng Ủy ban Liên bộ tại hội trường Diên Hồng, Sài Gòn, từ ngày 14 tới sáng ngày 16-6-1963. Kết quả hội nghị này là hai bên đã nhất trí đưa ra một bản thông cáo chung, trong đó có chữ ký của HT Thích Tịnh Khiết và Tổng thống Ngô Đình Diệm.

Nhưng sự thật thì chính quyền Ngô Đình Diệm ký thông cáo chung với Phật giáo chỉ là một kế hoãn binh để tạm thời xoa dịu khí thế của Phật giáo đang lên, được mọi người trong nước và ngoài nước tích cực ủng hộ về mặt ảnh hưởng và công luận mà thôi.

Có nhiều ý kiến thắc mắc rằng, tại sao nhục thân của HT Thích Quảng Đức lại được đưa về chùa Xá Lợi mà không phải là Tổ đình Quán Thế Âm, ngôi chùa cuối cùng mà Ngài đang xây dựng dở dang? Theo tìm hiểu lịch sử chùa Xá Lợi, chúng tôi được biết rằng, chùa này chính là trụ sở chính thức của cư sĩ và cũng là Tổng hội Phật giáo Việt Nam thời bấy giờ. Ngoài ra, chùa Xá Lợi còn là cơ quan đầu não của cuộc đấu tranh chống kỳ thị tôn giáo.

Một tuần lễ sau đó, cụ thể là vào ngày 17/6/1963, thi thể của HT Thích Quảng Đức được đưa từ chùa Xá Lợi tới An Dưỡng Địa (Phú Lâm, TP HCM) để làm lễ Trà tỳ (hỏa thiêu). Đây cũng chính là lần đầu tiên mà nhân dân Sài Gòn, Gia Định lúc bấy giờ tham dự một đám tang đặc biệt trọng thể. Từ sáng sớm đã có hàng trăm ngàn Phật tử từ các nơi kéo tới chùa để chuẩn bị đưa thi thể HT. Đầu mỗi con hẻm đều có bàn hương án, hai bên đường từ chùa Xá Lợi đến An Dưỡng Địa dài hàng chục kilômét đông nghẹt người đứng tiễn đưa Hòa thượng.

Tới An Dưỡng Địa, thi thể Hòa thượng được đưa vào lò hỏa thiêu. Khi ngọn lửa nổi lên thì có một sự kiện huyền bí xuất hiện: ngọn lửa không thiêu được trái tim của HT Thích Quảng Đức, trong khi thi thể thì đều hóa thành tro trắng. Trong tro tàn xuất hiện một khối rắn chắc như đá với hình dáng rõ ràng của một trái tim. Thượng tọa Thiện Hòa là người chủ trì lễ Trà tỳ khi đó mới cho trái tim vào lò thiêu lại với nhiệt độ lên đến mấy trăm độ C nhưng vẫn không cháy.

HT Đức Nghiệp cho biết đây là sự việc mà chính Hòa thượng cùng khoảng 50 ký giả trong nước và quốc tế đã chứng kiến. Thế là chỉ trong vòng 1 giờ sau, thông tin về “trái tim bất diệt” của Bồ tát Thích Quảng Đức lan truyền khắp nước và trên thế giới. Sau đó, trái tim được rước về chùa Xá Lợi để thờ. Chính quyền họ Ngô lập tức cử trùm mật vụ Trần Kim Tuyến đến chùa Xá Lợi khám nghiệm quả tim. Sau một hồi khám nghiệm bằng những hóa chất và phương tiện khoa học hiện đại thì bác sĩ này đành chắp tay vái lạy mà rút lui, sau đó có phúc trình với chính quyền về sự tồn tại kỳ diệu của quả tim.

Theo Thượng tọa Thích Đồng Bổn tìm hiểu thì trước đó, giới khoa học Mỹ cũng đã đến kiểm nghiệm thực hư về trái tim đốt không cháy của HT Thích Quảng Đức vì họ không hề tin có chuyện này. Họ yêu cầu được tiến hành thiêu lại bằng công nghệ của họ, mà theo Thượng tọa Đồng Bổn cho biết là nhiệt độ thiêu lên đến hàng nghìn độ C. Tuy nhiên, nhiệt độ đó cũng không thể nào làm tan chảy “trái tim bất diệt” của HT Thích Quảng Đức.

Trái tim bất diệt của Bồ tát Thích Quảng Đức giờ ở đâu?

Sau hơn nửa thế kỷ được gìn giữ cẩn trọng, "trái tim bất diệt" của Bồ tát Thích Quảng Đức sẽ được đưa về bảo tháp Việt Nam Quốc Tự.

Ngày 11/6/1963, Hòa thượng Thích Quảng Đức thể hiện sự phản đối đầy bi phẫn bằng việc tẩm xăng tự thiêu ngay giữa một giao lộ đông đúc ở Sài Gòn.

Một sáng mùa hè năm 1963, tổng thống Mỹ Kennedy đang nói chuyện với bộ trưởng tư pháp, trên tay cầm tờ báo. Chợt ông thốt lên: "Ôi lạy Chúa!", Ông vừa thấy bức ảnh một hòa thượng ngồi xếp bằng tự thiêu giữa đống lửa rừng rực.Vụ việc diễn ra trong bối cảnh căng thẳng sục sôi giữa Phật giáo miền Nam và chính quyền Ngô Đình Diệm, một người theo Công giáo và bị cho là có những hành động đàn áp Phật giáo.

Sự kiện này có thể đã không được cả thế giới biết tới nếu không nhờ ký giả Malcolm Browne của hãng tin AP. Anh là phóng viên phương Tây duy nhất ghi lại quá trình tự thiêu của bồ tát Thích Quảng Đức. Bức ảnh được trao giải Pulitzer năm 1964. Sau này Kennedy nhận xét: "Không một bức ảnh báo chí nào trong lịch sử lại gây nên xúc cảm mạnh mẽ trên khắp thế giới như tấm ảnh này".

Sau đó, thi thể của ông được thỉnh về chùa Xá Lợi làm tang lễ. Theo nhiều nhân chứng, sau khi nhục thân biến thành tro thì quả tim vẫn còn, trở thành một khối rắn như đá với hình dáng nguyên vẹn một cách lạ thường.

Trái tim được gìn giữ ở chùa Xá Lợi, rồi tôn thờ tại Việt Nam Quốc Tự, sau đó được gởi vào Ngân hàng Pháp tại Sài Gòn và nay là chi nhánh phía Nam của Ngân hàng Nhà nước.

Cũng trong năm đó Việt Nam Quốc Tự bắt đầu được xây dựng. Sau năm 1975, ngôi chùa bị thu hẹp còn 3.700 m2, nhường đất cho các công trình khác.

Đến năm 2014, chính quyền TP HCM đã thu hồi và bàn giao hơn 7.200 m2 kế bên để xây dựng chánh điện và các hạng mục công trình. Các hạng mục công trình có quy mô 5 tầng và bảo tháp với kinh phí xây dựng hơn 200 tỷ đồng.

Nguồn: Phatgiao.org.vn

Đi tìm “Trái tim bất diệt” của Bồ tát Thích Quảng Đức

Trái tim bất diệt của Bồ tát Thích Quảng Đức giờ ở đâu?

Bài viết cùng chuyên mục:

Ý nghĩa và sự mầu nhiệm của xá lợi

Vì sao Đức Phật từ bỏ con đường tu khổ hạnh cực đoan?

Vì sao tôn giả Xá Lợi Phất lại nhập Niết bàn trước đức Phật?

Cách tắm Phật đúng trong lễ Phật Đản

TÔN GIẢ LA HẦU LA ĐỆ NHẤT MẬT HẠNH - Kỳ 2