NGUYỄN HÀNG CHI

Trong phong trào chống thuế năm Mậu Thân (1908) ở Hà Tĩnh, Nguyễn Hàng Chi là người lãnh đạo xuất sắc nhất.

Nguyễn Hàng Chi có tên là Nối, khi đi học thường gọi đồ Tuỵ, là con một gia đình nho học nổi tiếng ở làng Đông Thượng, xã Ích Hậu, tổng Phù Lưu (nay là xã Ích Hậu, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh).

Nguyễn Hàng Chi nổi tiếng hay chữ trong vùng nhưng ông không đi thi. Sau chuyến đi Nam – Ngãi năm 1907 trở về, chịu ảnh hưởng của phong trào Duy Tân trong đó, rồi được các yếu nhân của Duy Tân hội Nghệ Tĩnh giác ngộ, Nguyễn Hàng Chi càng thiết tha với sự nghiệp cứu nước. Đầu năm 1908, phong trào chống thuế bùng nổ ở Quảng Nam rồi lan ra các tỉnh Trung Kỳ, trong đó có Hà Tĩnh. Nhiều nhà lãnh đạo Hội duy tân bị bắt. Nguyễn Hàng Chi trở thành người cầm đầu phong trào chống thuế ở Hà Tĩnh, cùng với các hội viên khác đứng ra tổ chức vận động phong trào chống thuế ở Hà Tĩnh bằng hình thức sáng tác về phổ biến rộng rãi trong nhân dân.

Tháng 5-1908 ông giả làm người bán quế để đi nhiều nơi trong tỉnh liên lạc với các hội viên Hội Duy Tân và phân phát tờ “Thông Tri” do ông soạn thảo. Bản Thông Tri được truyền bá rộng rãi, dấy lên một phong trào sôi nổi hưởng ứng cuộc đấu tranh, lôi kéo được nhiều sĩ phu, nho sinh, hương, lý cùng tham gia.

Sáng 23-5-1908, Nguyễn Hàng Chi cùng Trần Tỵ, Phan Hiệp, Nguyễn Lương Nhân dẫn 600 người lên huyện lỵ Can Lộc để “xin sưu”. Tri huyện Nguyễn Doãn Văn bỏ trốn. Khi đoàn “xin sưu” ào ạt kéo về tỉnh lỵ thì bị quân Pháp khủng bố, ông và một số người khác bị bắt. Nguyễn Hàng Chi cùng với những người chống thuế bị giam chung với các “yếu nhân” của Hội Duy Tân và bị dùng cực hình tra tấn. Lúc đầu ông không nhận, sau lại nhận tất cả trách nhiệm về mình. Chính quyền thực dân và tay sai hành quyết Nguyễn Hàng Chi ngay sau thành Hà Tĩnh.

Cuộc “xin sưu” ở Hà Tĩnh nằm trong chuỗi sự kiện phong trào chống thuế ở Trung Kỳ năm 1908 đã gây tiếng vang lớn. Tên tuổi của Nguyễn Hàng Chi được truyền tụng khắp vùng Nghệ Tĩnh.

Baohatinh.vn