Hồ Đắc Trung

Hồ Đắc Trung

Hồ Đắc Trung là đại thần, đời Duy Tân, xuất thân từ giai cấp nông dân, nhờ sức học trở thành một đại thần và được phong tước. Ông làm quan trải qua các chức: Đông các điện Đại học sĩ, Lễ bộ Thượng thư, Cơ mật viện đại thần, Tổng tài Quốc sử quán, Tế tửu Quốc tử giám...

Ông thanh liêm chánh trực nổi tiếng đương thời.

Sau khi Trần Cao Vân thất bại trong cuộc khởi nghĩa, vua Duy Tân bị bắt, ông có nhiệm vụ xử lí. Vì có lòng yêu nước, ông băn khoăn khi nhận được mấy lời nhắn nhủ thân thiết và khí khái của Trần Cao Vân từ trong ngục gởi ra. Đời ông được sĩ phu cũng như nhân dân thời ấy truyền tụng.

“Trung là ai? Nghĩa là ai? cân đai võng lọng là ai? Thà để cô thần tử biệt;

Trời còn đó, đất còn đó, xã tắc sơn hà còn đó, mong cho thánh thượng sinh toàn”.

Cảm khái trước những lời son sắt của chí sĩ Trần Cao Vân, nên trong bản án do ông thảo và trình lên trên, ông cố ý gỡ tiếng cho vua Duy Tân bằng mấy câu:

“Hà Trung mạch phạn, Ngự lĩnh kê thang, thừa dư chỉ thử phong trần, giai thử bối vi chi nghiệt dã.

(Cơm nếp Hà Trung, cháo gà núi Ngự, nhà vua phải gió bụi dãi dầu đến thế, đều tại bọn kia gây chuyện ra cả).

Do đó, đời ông vẫn còn được nhân dân nhắc nhở với thiện cảm. Khi làm quan ông vẫn có tiếng là thanh liêm, có khí tiết. Lúc còn sống ông được chí sĩ Huỳnh Thúc Kháng làm thơ khen tặng.

Con trai ông là Hồ Đắc Khải, cũng là một Thượng thư đời vua Bảo Đại, Giáo Sư y khoa Hồ Đắc Di, cháu ông là Hồ Đắc Hàm, đều là những trí thức yêu nước có tiếng.

Ông từng là Tổng tài Quốc sử quán đời Thành Thái, Duy Tân trông nom biên soạn các bộ sử cuối đời Nguyễn (1802-1945).

Nguồn: mobile.coviet.vn